به گزارش نبض بورس، باوجود اینکه قرار بر آزادسازی ۴۰درصد باقی‌مانده تا پایان سال ۱۳۹۹ بود، اما این امر صورت نگرفت. از طرف دیگر فروش سهام عدالت از ۲۵ آبان ماه برای مشمولانی که روش مستقیم را انتخاب کرده بودند، متوقف شد. مسئولان سازمان بورس و اوراق بهادار، دلیل توقف فروش سهام عدالت را، فشار بر بازار سهام اعلام کردند. در یادداشت پیش‌رو به کلیات فروش سهام عدالت و چگونگی آن پرداخته می‌شود.
برای آزادسازی سهام عدالت دو روش مدیریت مستقیم و غیرمستقیم وجود دارد. تفاوت میان مدیریت مستقیم و غیرمستقیم سهام عدالت در این بود که سهامدار در روش مدیریت مستقیم سهام عدالت، دسترسی مستقیم و کامل به مدیریت، خرید و فروش و نگهداری سهام خود دارد. اما در مدیریت غیرمستقیم از طریق شرکت‌‌های سرمایه‌‌گذاری استانی سهام عدالت مالکیت را در دست دارد، اما مدیریت را به این نهادها واگذار می‌‌کند.
حدود ۴۹ میلیون نفر دارنده سهام عدالت هستند که از این تعداد، ۱۹ میلیون نفر روش مدیریتی مستقیم و ۳۰ میلیون نفر، روش مدیریتی غیرمستقیم را انتخاب کرده‌اند. مشمولان، تا پایان تیرماه سال گذشته فرصت داشتند، نحوه مدیریت سهام عدالت خود را انتخاب کنند و با گذشت این تاریخ، دیگر امکان تغییر روش مدیریت وجود ندارد. پس از گذشت زمان اعلامی، هر شخصی که به سامانه سهام عدالت مراجعه نکرده بود، به صورت خودکار سهام آنها به شرکت های سهام عدالت استانی منتقل می‌شد (روش مدیریتی غیرمستقیم).
فروش سهام عدالت به صورت مستقیم از طریق بانک‌ها و کارگزاری‌ها، امکان‌پذیر بود. در فروش سهام عدالت از طریق بانک‌ها، فرد می‌بایست با تکمیل مدارک و مراجعه به بانکی که شماره حساب آن را برای دریافت سود سهام عدالت استفاده کرده، درخواست فروش ۶۰درصد از سهام عدالت خود را ثبت کند.
برای فروش از طریق کارگزاری‌ها، مشمولان می‌بایست با انتخاب یک کارگزار به عنوان نماینده خود برای خرید و فروش سهام عدالت، آن را به فروش برسانند. پس از ثبت سفارش فروش نیز باید صبر کنند تا پس از تجمیع سفارش‌ها و فروش آنها در بازار، وجه حاصل از فروش سهام عدالت به حساب آنها واریز شود.
ثبت سفارش توسط سهامداران با روش مدیریتی مستقیم تنها در صورتی به فروش سهام منجر می‌شد که مراحل قبلی اعم از احراز هویت، ارائه اطلاعات شماره تماس و شبای شخص به درستی در سامانه سهام عدالت به ثبت می‌رسید.
این افراد برای فروش سهام خود، در ابتدا باید با ورود به سامانه SEJAM.IR ثبت‌نام کرده و کد بورسی دریافت کنند. پس از انجام این فرآیند باید به سامانه معاملات کارگزاری مراجعه کرده و در قسمت تغییر کارگزار ناظر، نماد استانی خود را انتخاب و درخواست خود را ثبت کنند تا نماد تا ۴۸ ساعت بعد به پرتفوی فرد اضافه شود. سرانجام فرد باید به پنل کارگزاری خود مراجعه کند، نماد خود را انتخاب کرده و به فروش برساند.
تا کنون در دو مرحله که در هر مرحله ۳۰درصد بوده، سهام عدالت آزاد شده است. قرار بود در دهه فجر سال ۱۳۹۹، ۴۰درصد دیگر نیز آزد شود که ابتدا به انتهای سال موکول شد. در حال حاضر مشخص نیست ۴۰درصد باقی‌مانده سهام عدالت مستقیم چه زمانی آزاد می‌شود.
اقتصادآنلاین نوشت، در ماه‌های ابتدایی آزادسازی سهام عدالت، قرار بر عرضه بلوکی این سهام بود، اما فروش به صورت بلوکی صورت نگرفت و سهام عدالت در زمان معاملات بازار سرمایه مانند بسیاری از نمادها به فروش رسید (فروش خرد در بازار سهام).
اما همانطور که اشاره شد، فروش سهام عدالت، آبان ماه سال گذشته متوقف شد. مسئولان سازمان بورس و اوراق بهادار، دلیل توقف فروش سهام عدالت را فشار بر بازار سهام اعلام کردند. با اعلام این خبر، فروش سهام عدالت به صورت خرد در بازار سرمایه، ممنوع شد. هم اکنون نیز فروش بلوکی سهام عدالت متوقف شده است.
پس از توقف فروش سهام عدالت در آبان ماه ۱۳۹۹، به سهامداران فرصت داده شد تا ۵شهریورماه ۱۴۰۰ سفارش فروش خود را لغو کنند. تمام سفارشاتی لغو نشده باشند و پیش از توقف فروش سهام عدالت به ثبت رسیده‌اند، تجمیع شده است و وجه حاصل از فروش واریز خواهد شد. در نتیجه افرادی که تا تاریخ ۵شهریور سفارش فروش خود را لغو نکرده‌اند، مبنا بر تصمیم فروش آنها خواهد بود.
طبق اعلام رئیس سازمان بورس، در صورتی که فروش سهام عدالت آغاز شود، فروش به صورت بلوکی خواهد بود. اما در حال حاضر، برنامه‌ای برای شروع مجدد فروش سهام عدالت وجود ندارد. همچنان امکان فروش بلوکی سهام عدالت مانند قبل وجود دارد. از آنجا که در ماه‌های قبل خریدار نداشت، اکنون با توجه به وجود خریدار بالقوه فروش بلوکی امکان پذیر است.
در حال حاضر، سهام عدالت تنها از طریق بازار سرمایه معامله می‌شود. البته روش مستقیم معاملات آن متوقف است. بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار نقل و انتقال وکالتی سهام عدالت ممنوع است. اما بر خلاف قانون بازار سرمایه، مردم می‌توانند مطابق با قانون تعاونی‌ها، سهام عدالت خود را به فرد مورد نظر خودشان در قالب نقل و انتقال سهام واگذار کنند.
در صورت برقرار شدن مجدد فروش بلوکی، با توجه به اینکه تجمیع سفارش‌های فروش سهام عدالت و پیدا شدن مشتری برای خرید آنها زمان‌بر است، نمی‌توان به صورت مشخص اعلام کرد که چه زمانی وجه حاصل از ثبت سفارش فروش برای فروشندگان واریز می‌شود.
همچنین در صورتی که افرادی از مدت‌ها پیش اقدام به ثبت سفارش فروش کرده‌اند و هنوز وجه کامل را دریافت نکرده‌اند، احتمالا به دلیل فروش نرفتن سهام عدالت آن‌هاست. در صورت برقراری مجدد و پس از فروش سهام عدالت، وجه آنها واریز می‌شود.
در شرایط فعلی، با توجه به ممنوعیت فروش سهام عدالت حتی به صورت بلوکی، امکان فروش برای سهامداران مستقیم از طریق بانک‌ها و کارگزاری‌ها وجود ندارد. در نتیجه در برخی از کارگزاری‌ها هنگام ثبت سفارش فروش، پیام خطا برای کاربر نمایش داده می‌شود.
فروش بلوکی سهام عدالت به معنی این است که سفارش فروش همه فروشندگان سهام عدالت، در کارگزاری و یا بانک یکجا تجمیع می‌شود و سپس در تابلو ۴ هر نماد (برای مثال شراز۴) در بازار عمده به خریداران فروخته می‌شود. تصویر زیر یکی از پیام‌هایی است که ناظر بازار بیش از یکسال قبل (۵ شهریور ۱۳۹۹) برای فروش بلوکی سهام عدالت ارسال کرده بود.
